Dadku inay kala wacyi ahaadaan waxaa u sabab ah, deegaanka iyo hadba cidda ay xidhiidhka la leeyihiin. Qofkuna wuxuu astaan u yahay deegaanka uu joogo. Tii uu ka yimi, sifada iyo waxa laga aamminsanyahay labadaba. Berigii hore waxaa ceeb ahayd in la isku sheego reer magaal, oo ceeb iyo yaxyax ayaa la dareemi jiray. Haddase, taasi waxay noqotayba maqluub, oo waxa la isku cayaaba reer miyi ayaad tahay. Sidanina ceeb ma`aha, oo hadba kooxda badan ayaa jaan goysa waxa ay inta kale noqonayaan. Xataa haddaad u fiirsato xoolaha wadaalaha ah, marka magaalada la keeno shay kasta oo guuxaba way ka didaan.

In xadhig qoorta loo galiyana ma aqbalaan, oo surka ayay meermeeriyaan iyaga oo didsan. Iskuma cunaan bariiska, baastada iyo shaaha. Sidoo kale; karaatoonta iyo bacaha uma dhawaadaan, oo waxa ay raadiyaan uun caws iyo biya ay yaqaannaan. Marka sayladda xoolaha la keenana, waad dhaadaysaa inay reer miyi yihiin, oo ay magaalada ka fiigsanyihiin. Dhanka kale, xoolaha magaalada la qabsadaa kama didaad guuxa gadhiga. Qaarbaaba marka ay baabuurta ka hor kici waayan, la jiidhaaba. Kuwa kalena waxaa looga duwaa sida alaab oo kale. Hush iyo wax u dhawna uma hinqadaan. Tanina waxay xataa inoo hoga tusaalaynaysaa, in xataa xoolihii uu gaadhay, la fal galkii deegaanka iyo hab-daaqoodiiba.

Dadkaasina markay la qabsan waayeen, waxay ku cataabi jireen, inaanay meeshani meel ahayn dhawr sababboodba.

1-      Cabsida isbedelka- aadanuhu sidiisaba ma soo dhaweeyo isbadalka. Waxa uu ka cabsadaa, qaabkiisan uu u noolyahay, inuu waayo oo baasaysi ayuu ku asteeyaa.

2-      Aqoontiida oo xaddidan- marka uu qofku ama xayawaan uu yimaado meel aanuu afkeeda iyo dhaqankeeda waxba ka fahmayn, waxa uu ku mitidaa wixii uu haystay. Taasina waxay ku riixdaa, in difaac iyo caadifad uu ku hubaysnaado. Soomaaliduna waatii tidhi, “Nin dhoofay kaa dhimay”.

 

Markii ay Qurayshi nabi Muxamed (SCW) Makka kasaarayeen, ee ay quraba-joogga ka dhigayeen, waakii kuu sii tiraabayay nabigu, “

“ما أطيبك من بلد، وأحبك إلي، ولولا أن قومي أخرجوني منك ما سكنت غيرك

“Ma dhulkaa wanaagsan ayaa jira. Waanan isla kaa jecelahay. Haddii ayna tolkay iga kaasari lahayn, miyaan goob kale degilahaa.”

 

Mar uu tilmaamayay xiisaha waddankiisii wakii isna lahaa: “

شيئان يغيران نظرتك للحياة المرض والغربة”

جبران خليل جبران-

“Labada shay ee baddalaya aragtida noloshaadu waa, xanuunka iyo dhul-shisheeye”

-Jubraan Khaliil Jubraan        

 

 

Waayihii hore dadku wada reer miyi ayuu ahaa, oo qof iyo dhif ayaa Yaman oo xilligaa ahayd meeshii ugu mudnayd in loo dhoofo, u safri jiray. Qof reer miyi ah, oo deegaankisii ku lahaan jiray kaalin aan dheyel ahayn, marka uu tago meel aanu waxba ka ahayn, waxa uu tabi jiray sidii uu u ahaa qof haystay mudnaan kasta oo la doono. Siday sheegaanna abwaan Soomaaliyeed oo waagaa dhulkaa is yidhi nolol bal u raadso, waakii intii uu aamusnaan kari waayay, tiriyay gabay uu ku sifaynayo in miyigii uu ka yimi, aanay nololi uga danbayn. Beenna loo shegay, oo uu halkan ku yahay waxba matare aanay cidina tirsan,

 

 

“Tixda gabay Maxamedow beryahan waanigaan tirine

In dhoweydba waataan ka tegey Ta iyo Wowgeede

Ma tilmaamin maansooyinkaan teeb garayn jiraye

Xaluun baan tawalay goor dhaxay tahay allaylkiiye

Kolkii uumiyuhu wada tarquday Tammani lay keenye

Tuu alifka oo dhacay hurdada taw ka soo iriye

Waxaan tebayo mooyee qalbigu taami noqon waaye

Tusaalaha adduun iyo walaac la igu soo tuurye

Tog yar iyo bannaan iyo anoo tuban ka baaqaaya

Taalloolayaal iyo anoo taaggi siraw jooga

Toomaha walwaaleed anoo torog ku maalaaya

Anigoo tusmada reerkayaga talada goynaaya

Taajkiyo garoomaha anoo laygu wada tiirshay

Ayuun baa la ii tumay durbaan taarna ii yimiye

Dabadeed tallaabo iyo orod taw ku soo idhiye

Tammuunkii ku imi meel jinnoo aan tamadinayne

Tawaahida waxaan lahaa fuluus tuulan baad heliye

Tabtaan ku arkay iyo caynkan ay tahay ma moodeyne

Waxa tuban kun tamar laawe aan tacabna eegayne

Talaatiin gu qaar joogay baan toob u xaadirine

Tanna xoogsi kama soo taraan taasna laga waaye

Taf la jiido iyo bay hayaan tookha debedeede

Teys ma laha taaloogga iyo timo la xiiraaye

Aniguna tabtoodii haddaan yara tacliimeeyey

Mar haddaanan teeb iyo waraaq teybal dhiganaynin

Turjubaan afkiisii haddaanan ugu tiraabaynin

Mar haddaanan faaltow tegiyo turugsi raacaynin

Kol haddanan telifoonka iyo taarka qabanaynin

Marse hadduu tabtaa yahay kuwii teedhi seben joogey

Way tala xumaan Maxamadoow tanoo andhawrtaaye

Tacliin aabahay wuxu i baray tooyyo soo godole

Tiska oodda iyo baan iqiin tirada xoolaaye

Intii aan tuldaha baas wad wadey rag iga tooreeye

Waxba gabaygu yuu ila taffine waxaan ku taalleeyey

Mugga waan tegaayaa haddaan taabo nooliga e

Tabantaabo gacal baan rabaaye tolow ha lay dhoofsho.”

 

-Maxamed Kaahin Feedhoole